آمبولانس هوایی انتقال بیمار
آمبولانس هوایی انتقال بیمار از مناسب ترین وسایل نقلیه برای منتقل و جابه جایی بیماران می باشد و امروزه بسیاری از مراکز درمانی ویژه مجهز به آمبولانس هوایی هستند که در شرایط خاص و حساس، خدمات انتقال بیمار را انجام داده اند، این تکنولوژی امروزی با خدمات ویژه و سریعی که برای جابه جایی بیماران دارد تاکنون جان بسیاری را نجات داده است. گروه های امداد در شرایط خاص توانسته اند در مناطقی که با بحران مواجه شده اند مصدومین را از این طریق به بیمارستان منتقل کنند.
خدمات آمبولانس هوایی (انتقال بیمار با هواپیما)
از آمبولانس هوایی به منظور انتقال و جابه جایی بیمار از شهری به شهری دیگر و یا حتی از کشوری به کشور دیگر است که در مدت زمانی که برای جا به جایی می گذرد خدمات پزشکی لازم از طریق تیم آموزش دیده به بیمار ارائه می گردد. و همچنین در زمان انتقال ممکن است بیمار با شرایط بحرانی روبرو شود لذا برای این منظور کادر پزشکی مجرب که به همراه بیمار است می توانند این شراریط را کنترل کنند. انتقال بیمار با هواپیما برای افرادی با شرایط جسمی خاص ضروری و لازم است. همچنین به منظور سرعت و ایمنی در انتقال عضوهای پیوندی می توان از آمبولانس هوایی استفاده کرد ، و انتقال دارو برای بیمارن خاص نیز از دیگر خدمات آمبولانس هوایی است.
ویژگی های مهم آمبولانس هوایی
- مجهز به کابین مناسب برای جابه جایی بیماران با شرایط جسمانی خاص
- مجهز به امکانات پزشکی ویژه و نیز فضای کافی برای استقرار کادر پزشکی
- داشتن شعاع پروازی به منظور مانور دادن در جاهای دورافتاده برای منتقل کردن مصدومین و مجروحین به مراکز درمانی
مزایای آمبولانس هوایی
- از مهمترین مزایایی که آمبولانس هوایی در مقایسه با امبولانس های زمینی دارند سرعت در منتقل کردن بیمار است این موضوع موجب شده به دلیل سرعت در انتقال در موارد زیادی از ایجاد مشکلات و فوت بیمار جلوگیری شود.
- از دیگر مزایای امبولانس هوایی انتقال با کمترین زمان و امنیت دارو برای بیماری های خاص و انتقال عضو می باشد.
- آمبولانس هوایی می تواند در مناطقی که امکان عبور و گذشت وجود ندارد به راحتی مانور داده و مصدومین را به بیمارستان انتقال دهد.
- از مزایای مهم در این نوع آمبولانس ها نسبت به سایر آمبولانس ها انتقال ایمن می باشد.
- داشتن وسعت فضا برای داشتن امکانات ویژه تجهیزات پزشکی و نیز تیم پزشکی و همراه بیمار
استانداردهای آمبولانس های هوایی
داشتن کادر پرواز مجرب و دارای تجربه و مهارت ( زیرا انتقال بیمار با امبولانس هوایی مواقع اضطراری اتفاق می افتد)
- این آمبولانس باید دارای بیمه درمانی توسط نهاد های رسمی باشد.
- مجهز به تجهیزات پزشکی استاندارد و کادر پزشکی مجرب
تجهیزات پزشکی داخل امبولانس هوایی
- مجهز به تجهیزات دستگاه تنفس : مانیتور قلب- سیلندر اکسیژن- پمپ تزریق و…
- تخت بیمار : تخت بیمار باید مناسب با شرایط او بوده و نیز حتما باید دارای یک کمربند نگهدارنده باشد.
- درصورتی که بیمار بدحال بوده و ا دارای شرایط اضطراری باشد باید دارای تجهیزات ذیل باشد:
ICU برای بیماران قلبی ) – BICU (مختص بیمارانی که دچار سوختگی شده اند) – تجهیزات MICU- – PICU ( برای انتقال کودکان در شرایط وخیم) – NICU ( جهت انتقال نوزادان که شرایط وخیم دارند) – و تجهیزات CCU
نکات امنیتی که باید برای انتقال بیماران به وسیله آمبولانس هوایی
- کنترل کردن شرایط بیمار قبل ورود بیمار به داخل آمبولانس هوایی
- کنترل کردن شرایط بالینی بیمار در حین انتقال بیمار
- ثابت نگه داشتن شرایط تنفس و فشار بیمار در طول پرواز توسط کادر پرستاری و پزشکی
- تنظیم زمان مناسب برای انتقال بیمار در طول پرواز (کادر پرواز باید در زمان مشخص و دقیقی بیمار را با مقصد برسانند تا منجر برزو مشکلات نشود)
- بررسی سیستم قبل پرواز برای جلوگیری از خطرات ناشی در حین پرواز و یا بروز تاخیر در پرواز
- چک کردن آب هوا قبل انتقال هوایی بیمار
- تنظیم کردن تجهیزات مناسب و کادر پزشکی و پرستاری مناسب برای مسافتی که باید برای انتقال هوایی بیمار از طریق آمبولانس هوایی
در شرایطی که دسترسی به خدمات به دلیل دور بودن مسافت و یا در دسترس نبودن خدمات مورد نیاز امکان پذیر نباشد، یکی از راهکارهای مورد استفاده آمبولانس هوایی است. سالیان زیادی است که در مناطق مختلفی در جهان از آمبولانس هوایی برای کمک رسانی به مردم آسیب دیده استفاده می شود. اولین استفاده آمبولانس هوایی برای انتقال مصدومان در جنگ جهانی اول در سال 1915 توسط فرانسه بود. در کشور ایران نیز حدود نیم قرن است که از آمبولانس هوایی برای انتقال بیماران استفاده می شود. اولین کاربردهای آمبولانس هوایی در ایران برای انتقال مجروحان جنگی بود. از سال 1379 آمبولانس هوایی برای ارائه خدمات به افراد بیمار در سطح جامعه بکار می رود. این نوع آمبولانس با توجه به سرعت بالا و قابلیت ورود به مناطق صعب العبور یا دور دست، در مواقعی که حوادث طبیعی همچون زلزله و سیل روی دهد، یا زمانی که حوادثی در دریا یا مناطق کوهستانی رخ بدهد، می تواند بیشترین کمک رسانی را به افراد آسیب دیده برای انتقال آنها به مراکز درمانی مجهز و امن انجام دهد. یکی از موضوعات در کشورهای کمتر توسعه یافت کمبود منابع یا عدم دسترسی به تجهیزات یا نیروهای خبره است. آمبولانس هوایی معمولا در این کشورها به منظور انتقال بیماران به سایر کشورها برای دریافت خدمات پزشکی تضمین شده است. در آمبولانس هوایی از هلیکوپتر یا هواپیما برای انتقال بیماران استفاده می شود. معمولا در هر پایگاه اورژانس هوایی انواع مختلفی از هلیکوپترها و هواپیماها وجود دارد. بسته به وضعیت فرد بیمار که قرار است منتقل شود، مسافتی که پیش روست و شرایط جوی آن منطقه، معمولا وسیله مناسب پرواز با توجه به شرایط برای هر ماموریت انتخاب می شود.
شکل1: اولین کاربردهای آمبولانس هوایی در جنگ جهانی اول
آمبولانس های هوایی معمولا به جدیدترن تجهیزات مجهز هستند. از مهمترین ویژگی هایی که برای تایید یک آمبولانس هوایی مورد نظر است می توان به مواردی مانند سرعت بالا برای رسیدن به منطقه یا فرد آسیب دیده در کمترین زمان ممکن، مجهز بودن به تجهیزات پزشکی ضروری همچون انواع برانکاردها برای حمل بیماران در شرایط جسمی مختلف، ابزارهای پزشکی ویژه همچون دستگاه های مانیتورینگ و احیا بیماران، دفیبریلاتور، پالس اکسی متر، ونتیلاتور و دستگاه فشارسنج دیجیتال ، تجهیزات دارویی مناسب و کافی، کادر درمانی کافی شامل پزشک، پرستار و تکنسین های بیهوشی و پیراپزشک اشاره کرد. ذکر این نکته ضروری است که معمولا پرسنل اورژانس هوایی، ماهرتر از کادر عادی اورژانس هستند و پیراپزشکان ماهرتر برای این کار انتخاب می شوند. همچنین دوره های آموزشی اختصاصی خدمات رسانی در پرواز با توجه به شرایط خاص این نوع اورژانس به این افراد صورت می گیرد. در نتیجه مهارت های ارزیابی این افراد به طور قابل قبولی بالاتر است. در تفسیر نتایج آزمایشات، تفسیر نتایج عکسی برداری و تشخیص شرایط بیمار با توجه به معاینات بالینی بالاست. زیرا ممکن است این افراد در حین پرواز دستوراتی برای انجام برخی پروتکل ها به منظور حفظ جان بیماران را دریافت نمایند و توانایی بالای این افراد در انجام خدمات پزشکی، خدمات پرستاری و پیراپزشکی از موارد ضروری برای کارکنان آمبولانس هوایی است. ماموریت هایی که بر اساس استانداردها برای آمبولانس در ایران تعریف شده است، شامل مشکلات اسکلتی عضلانی، زنان و زایمان، تروما،اورژانس های تنفسی، اورژانس های قلب و عروق، اورژانس های جراحی، ترومای سر و گردن، قطع عضو، ترومای قفسه سینه، سکته های قلبی و مغزی و انواع سوختگی ها است. تمامی این موارد برای آمبولانس هوایی از طریق هلیکوپتر تعریف شده اند.
یکی از مهم ترین وظایف نظام های سلامت در هر جامعه ای حفظ ایمنی و ارائه بهترین مراقبت به افراد بیمار است. این موضوع مهم در اورژانس هوایی هم جزء یکی از اصول اساسی این کار است. به همین دلیل آمبولانس های هوایی معمولا پس از هر بار انتقال بیماران و بازگشت به پایگاه اورژانس توسط پرسنل مخصوص، کاملا کابین هواپیما یا هلیکوپتر بوسیله مواد ضد عفونی تمیز و استریل می شود. این موضوع باعث می شود که خطر انتقال آلودگی در طول سفر به افراد بیمار یا کارکنان آمبولانس هوایی از بین برود و ایمنی بیماران حفظ شود. همین طور بر اساس آمارها میزان ایمنی بیماران در هنگام انتقال آن ها از طریق آمبولانس هوایی از حالت انتقال بیماران با وسایل شخصی و نیز انتقال با آمبولانس زمینی خیلی بیشتر گزارش شده است. بر اساس مطالعات انجام شده در مقایسه مصدومانی که به وسیله آمبولانس هوایی منتقل شده اند نسبت به مصدومانی که با آمبولانس زمینی منتقل شده اند، این افراد مراقبت بهتری دریافت نموده اند و میزان بقا در میان این گروه از بیماران بالاتر از افرادی بود که با آمبولانس زمینی منتقل شده بودند. همچنین در این مطالعات به موضوع هماهنگی های بهتر در مراقبت هوایی نسبت به انتقال زمینی بیماران اشاره شده بود. میانگین زمانی توقف در اورژانس هوایی کمتر از زمینی است و این موضوع در افزایش رضایت بخشی بیماران و دریافت سریعتر خدمات بسیار موثر است. در برخی مصدومیت ها برای بیماران یک زمان طلایی بقا تعریف می شود. بر اساس مطالعات در چنین مواردی میزان مرگ و میر در بیماران در استفاده از آمبولانس هوایی کمتر خواهد بود. آمبولانس های هوایی معمولا فواصل بین نقاط را به طور مستقیم طی می کنند و این خود یکی از عوامل کمک کننده در زود رسیدن به محل مورد نظر است. علاوه بر آن در اورژانس هوایی امکان استفاده از خدمات تله بین پرسنل اورژانس و پزشکان در بیمارستان نیز وجود دارد. این امکان از طریق ارتباطات قوی رادیویی در پروازها فراهم می شود. معمولا از تله مدیسین در آمبولانس های هوایی در موارد زیر استفاده می شود. ارزیابی بیمار برای اولویت بندی و تصمیم گیری درباره انتقال بیماران، ارائه مراقبت های تخصصی و فوق تخصصی از طریق پزشکانی که در محل حضور ندارند، مانیتورینگ و پیگیری وضعیت بیماران به عنوان بخشی از ادامه مراقبت های بیمار در بیمارستان تا زمان انتقال به مرکز بعدی.
شکل3: خدمات آمبولانس هوایی در مناطق صعب العبور
در ارتباط با آمبولانس هوایی، در سراسر دنیا گرانترین نوع ارائه خدمات اورژانس برای انتقال بیماران، آمبولانس هوایی است. هزینه های این خدمات کاملا بسته به نوع خدمات ارائه شده و مسافت دارد. معمولا هزینه انتقال بیماران با استفاده از هلی کوپتر بیشتر از هواپیماست. از طرفی با توجه به اینکه سرعت هلیکوپتر کمتر از هواپیماست و هلیکوپتر برای مسافت های طولانی گزینه مناسبی نیست، در چنین شرایطی معمولا از هواپیما استفاده می شود. در مواردی که بلایای طبیعی همچون سیل، زلزله و غیره موجب تخریب راه ها شده است و یا انتقال افراد مصدوم در اولویت بالایی قرار دارد یا در مواردی که انتقال بیماران از مناطق جنگی انجام می شود، از آن با حمایت های مالی دولت ها استفاده می شود. همچنین در سوانحی که در دریاها یا مناطق کوهستانی برای گروه هایی از مردم رخ می دهد معمولا آمبولانس هوایی تحت پوشش دولت های مرکزی به نجات جان مردم می شتابد. اما در برخی موارد که افراد به صورت شخصی تمایل به استفاده از آمبولانس هوایی دارند، پرداخت هزینه ها به عهده خود آن هاست و این موضوع می تواند تا حدودی برای افراد بیمار سخت باشد. چرا که خدمات آمبولانس هوایی گران است. اما معمولا بیمه های حمایتی بیماران در پرداخت هزینه های آمبولانس تعرفه های خاصی را تعریف کرده اند و هر نوع بیمه بخش خاصی از هزینه آمبولانس هوایی را با توجه به قرارداد خود پرداخت می کند. همچنین در مواردی که انتقال بیماران از سوی مرکز ارائه دهنده خدمت باشد، هزینه انتقال فرد بیمار توسط آمبولانس هوایی بر عهده همان سازمان ارائه دهنده خدمت است. یکی دیگر از محدودیت های آمبولانس هوایی این است که علی رغم رفع موانع مربوط به ترافیک در جاده ها معمولا در آمبولانس های هوایی وضعیت آب و هوا محدودیت هایی برای پرواز ایجاد می کند. خصوصا در مواردی که این انتقال هوایی بیمار از طریق هلیکوپتر انجام بگیرد، این محدودیت اثر بیشتری بر ارائه خدمات خواهد داشت. یکی دیگر از موضوعات مهم در هنگام استفاده از آمبولانس هوایی این است که با توجه به نوع مصدومیت فرد بیمار لازم است ارتفاع پرواز برای تنظیم فشار داخل کابین به درستی تنظیم گردد. اهمیت این موضوع به منظور حفظ ایمنی بیماران به اندازه ای است که استانداردی بر اساس وضعیت بیمار و نوع ارگان آسیب دیده او برای تنظیم فشار داخل کابین بر حسب فوت تعریف شده است.
شکل4:: هواپیمای اورژانس برای انتقال بیمار
قابل ذکر است که بر اساس مطالعات انجام گرفته سرویس آمبولانس های هوایی در ایران از نظر زمانی و تیم پزشکی مطابق با استانداردهای جهانی است. همچنین مدت زمان رسیدن به محل حادثه این نوع آمبولانس در ایران بیشتر از میانگین استاندارد جهانی است. البته تمامی شاخص های زمانی مورد بررسی مطلوب گزارش شده است بجز میانگین زمان رسیدن به صحنه که بیشتر از زمان استاندارد است. بر اساس بررسی های انجام شده با توجه به مطلوب بودن سایر فاکتورها ممکن است این افزایش زمان به موضوعاتی مانند ثبت نادرست زمان به دلیل اضطرار در محل حادثه و ضرورت برخی اقدامات اورژانسی برای بیماران باشد. اما اقدامات درمانی انجام گرفته در جریان انتقال مصدومان در حد کافی رضایت بخش نیست و تمامی استانداردها را پوشش نداده است. همچنین در آمبولانس هوایی ایران، تریاژ بیش از حد نیز گزارش شده است. با اورژانس هوایی همیشه برای انتقال بیماربا هواپیما استفاده نمی شود. گاهی اوقات برای انتقال فراورده های خونی، تجهیزات پزشکی و انتقال اعضا قابل پیوند نیز از آن استفاده می شود.
