مدفوع خونی

مدفوع خونی معمولا به دو دسته‌ی ملنا (مدفوع تیره رنگ) و هماتوشزی (وجود خون روشن در مدفوع) طبقه‌بندی می‌شود.

علائم خونریزی مقعدی چیست؟

حالا قصد داریم به سوال خون در مدفوع نشانه چیست پاسخ دهیم. همان‌طور که گفتیم خونریزی مقعدی یا وجود خون در مدفوع از آن دسته علامت‌هایی است که به سیستم گوارش بدن مرتبط می‌شود. وجود خون در مدفوع به تنهایی بروز نمی‌کند و معمولا با علائم همراه دیده می‌شود. کسانی که خونریزی مقعدی دارند و یا در مدفوع آنها خون هضم شده دیده می‌شود معمولا علائم دیگری هم می‌بینند که نشان‌دهنده‌ی وجودی در سیستم گوارشی آنهاست و باید برای درمان آن اقدامات لازم را انجام دهند.

یکی از نگرانی‌هایی که در رابطه به خونریزی مقعدی وجود دارد این است که ممکن است نشان‌دهنده‌ی سرطان روده هم باشد. بنابراین باید این علامت را جدی بگیرید و به علائم همراه آن توجه ویژه بکنید.

مدفوع خونی به چه شکل است؟ مدفوع خونی ممکن است به شکل‌های زیر دیده‌شود؛

۱. هماتوشزی

رنگ خون در هماتوشزی قرمز روشن است، چون خونریزی مقعدی در روده‌ی بزرگ که نسبتا نزدیک به مقعد است، رخ می‌دهد، بنابراین خون فاصله‌ی کوتاهی را تا خروج از مقعد طی می‌کند، که علت تازه و روشن بودن آن همین است. خون را به صورت ترکیب با مدفوع یا جداگانه از آن خواهید دید. خونریزی در هماتوشزی نسبت به ملنا جزئی‌تر است. علائم دیگر که ممکن است همراه با هماتوشزی باشد، عبارتند از:

• اسهال
• تغییر در اجابت مزاج
• درد شکمی
• تب
• کاهش وزن.

۲. ملنا

ملنا سبب ایجاد مدفوع سیاه و قیری می‌شود، که از خون روشن مرتبط با هماتوشزی به سادگی قابل افتراق است. رنگ خون معمولا سیاه و به رنگ جوهر خودکار است. ممکن است مدفوع چسبنده به نظر برسد. در این حالت چون خون فاصله‌ی زیادی طی می‌کند تا به مقعد برسد و از آن خارج شود، با گذشت زمان خون اکسیژن خود را از دست می‌دهد و تیره رنگ می‌شود.
علاوه بر ملنا ممکن است، هماتمز یا استفراغ خونی را نیز تجربه کنید.

علل ایجاد ملنا و هماتوشزی چیست؟

هر چند ملنا و هماتوشزی باعث ایجاد مدفوع خونی می‌شوند، اما هر کدام از انواع خون در مدفوع علل مختلفی دارند.

۱. علل هماتوشزی

منشا هماتوشزی قسمت تحتانی دستگاه گوارش و معمولا روده بزرگ است.

موارد زیادی می‌تواند باعث مدفوع خونی شود، از جمله:

• هموروئید داخلی: هموروئید یا بواسیر عارضه ایست که در آن وریدهای مقعدی گشاد و واریسی شده و هنگام دفع مدفوع موجب درد و خونریزی می‌شود. هموروئید داخلی در زیر پوست کنار مقعد ایجاد شده و حساس تر است. احساس درد و خارش مقعد بیشتری نیز دارد.
• بیماری دیورتیکولار، مانند دیورتیکولیت: ایجاد فتق در دیواره‌ی کولون که معمولا ناشی از یبوست طولانی مدت است.
• شقاق مقعدی: شقاق به صورت بروز یک زخم باز یا پارگی در پوست اطراف مقعد است.
• سرطان کولون
• کولیت ایسکمیک: در اثر انسداد عروق تغذیه کننده‌ی روده (مزانتریک) یا مکانیسم‌های غیر انسدادی رخ می‌دهد.مبتلایان از شروع ناگهانی درد شکم و اسهال خونی شکایت می‌کنند.
• بیماری التهابی روده: بیماری های التهابی روده دسته‌ای از بیماری‌ها که موجب التهاب جدار روده باریک و روده بزرگ می‌شود.
• پولیپ‌های نئوپلاستیکی: پولیپ روده بافتی که به علت رشد بیش از حد سلول در داخل روده ایجاد می‌شوند و باعث تغییرات بافتی روده‌ی بزرگ در جهت سرطانی شدن می‌شوند.
• تومورهای خوش خیم
• دیورتیکول مکل یاپولیپ روده‌ی جوانان: در کودکان، هماتوشزی معمولا توسط بیماری التهابی روده، دیورتیکول مکل (یک اختلال مادرزادی که در نزدیکی انتهای روده‌ی باریک، کیسه‌ای از جنس بافت معده ایجاد می‌شود.) یا پولیپ روده‌ی جوانان ایجاد می‌شود.

۲. علل ملنا

منشا ملنا خونریزی در قسمت‌های فوقانی دستگاه گوارش است. علل آن شامل:

• زخم معده: زخم باز در سطح داخلی معده و قسمت فوقانی روده‌ی باریک است.
• واریس معده یا مری: گشاد شدگی عروق انتهایی مری که اغلب به دنبال سیروز پیشرفته‌ی کبدی رخ می‌دهد و پارگی این عروق سبب خونریزی می‌شود.
• گاستریت یا ورم معده: ورم معده حالتی که معده دچار التهاب و عفونت خفیف در لایه مخاطی می‌شود.شایع ترین نشانه‌ی آن احساس درد و ناراحتی در بالای شکم است.
• سرطان معده
• سندرم مالوری ویس: به دنبال عق زدن‌های شدید و ناگهانی یک پارگی ۱-۴ سانتی متری در نزدیکی محل اتصال مری به معده ایجاد می‌شود.
• بلع خون: ملنا در برخی نوزادان به دلیل بلع خون در حین زایمان، دیده می‌شود.

۳. خون در مدفوع نشانه چیست؟ استرس و مدفوع خونی

یکی از مسائلی که همیشه توجه علم پزشکی را به خود جلب کرده‌است، اثرات متنوع و غیرقابل انکار استرس بر روی جسم است. این را می‌دانیم که سلامت روان بر روی جسم و سلامت جسم بر روی روان تاثیر می‌گذارد. اینکه کدام یک باعث دیگری می‌شوند بستگی به شرایط فرد دارد. استرس ممکن است که مشکلات زیادی را برای بدن ایجاد کند. یکی از بخش‌هایی که استرس بر آنها تاثیرات جدی می‌گذارد، سیستم گوارش است.

دیده‌ایم که استرس بتواند باعث اسهال، استفراغ و حرکات غیرطبیعی روده شود. اما استرس معمولا ارتباطی با خونریزی مقعدی ندارد. بنابراین برای بررسی علت خونریزی مقعدی باید تمامی عوامل دیگر بررسی شوند و در صورتیکه هیچ خطری بیمار را تهدید نمی‌کرد می‌توان این مسئله را در نظر داشت. حتی در بیمارانی که به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا هستند هم نمی‌توان گفت که استرس باعث خونریزی از مقعد آنها می‌شود مگر علت‌های دیگر رد شوند.

۴. درد شکم و مدفوع خونی

معمولا خون ریزی در لوله‌ی گوارش می‌تواند در موارد زیادی همراه با درد شکم باشد. لوله‌ی گوارش از دهان شروع می‌شود و به مقعد می‌رسد. در این مسیر طولانی می‌تواند در نقاط مختلفی خونریزی کند که ناشی از علت‌های مختلف باشد. یکی از اصلی‌ترین این علت‌ها زخم گوارش است.

زخم‌های گوارشی در بیشتر موارد همراه با درد هستند. بنابراین هنگامی که با هماتوشزی و یا ملنا مواجه می‌شوید، ممکن است که درد گوارشی هم با آنها همراه باشید. درد شکم و مدفوع خونی همراه با هم، نیازمند بررسی‌های متخصص گوارش هستند. به هیچ عنوان نباید این دو علامت را دست کم بگیرید. زیرا تشخیص زود هنگام زخم‌ها و دردهای گوارشی می‌توانند برای شما کمک‌کننده باشند.

۵. خون در مدفوع بدون درد نشانه چیست؟

علت خون در مدفوع بدون درد، شاید ذهن شما را درگیر کرده‌باشد. جالب است بدانید که این مسئله می‌تواند در افراد زیادی مرتبط با هموروئید یا بواسیر باشد. زمانی که افراد به بواسیر مبتلا می‌شوند، ممکن است که از مقعد آنها خونریزی وجود داشته‌باشد. در موارد زیادی هم هموروئید همراه با خارش، درد، سوزش و حرکات روده است. اینها علائم ثابت هموروئید نیستند.

در موارد زیادی هم مشاهده شده‌است که خونریزی مقعدی بدون درد در افرادی که هموروئید داشته‌اند دیده‌شده‌است. این افراد معمولا تنها خونریزی دارند که می‌تواند قطره قطره بر روی سنگ توالت بریزد و یا دستمال کاغذی را خون آلوده کند. همچنین ممکن است که بر روی سطح مدفوع را یک لایه خون پوشانیده باشد. در هر صورت موارد خونریزی مقعدی بدون درد ممکن است یکی از نشانه‌های هموروئید باشد.

آیا هر خونی در مدفوع نشانه خطر است؟

خیر؛ هر مدفوع خونی خطرناک نیست. وجود خون در مدفوع می‌تواند ترسناک باشد. با وجود این که خون در مدفوع نشانه یک بیماری جدی است، همیشه این طور نیست. نیاز است که مشکل خود را با پزشک داخلی یا فوق تخصص گوارش و کبد یا اورولوژی مطرح کنید تا زیر نظر آن ها علت این نشانه و میزان خطرناک بودن آن مشخص شود.

خون در مدفوع بیمار سرطانی

آیا می‌توان گفت که خونریزی از مقعد و داشتن مدفوع خونی نشانه‌ی سرطان است؟ باید به این نکته توجه داشته‌باشید که هر خونی که از مقعد بیرون بیاید نشانه‌ی سرطان کولون نیست. اما اهمیت بررسی وجود خون در مدفوع به خاطر این است که افرادی که سرطان دارند، معمولا در مدفوع خود خون دارند. برای بررسی این حالت باید آزمایش‌های مخصوص و غربالگری‌های سرطان داده‌شود.

اگر شما هم مانند بسیاری از افرادی که با دیدن خون در مدفوع خود استرس می‌گیرند، اضطراب سرطان را گرفته‌اید، باید بدانید که اینطور نیست. نگران نباشید. مدفوع خونی همیشه نشانه‌ی ترسناکی نیست.

تشخیص مدفوع خونی

برای تشخیص وجود خون در مدفوع باید به پزشک داخلی مراجعه کنید. هر گونه جزئیاتی را که در مورد خونریزی به پزشک عرضه کنید به او کمک می‌کند تا محل خونریزی را تشخیص دهد. پزشک پس از بررسی سابقه پزشکی و معاینه شما، در صورت نیاز، آزمایشاتی را برای تشخیص علت وجود خون در مدفوع تجویز می‌کند؛

۱. آزمایش مدفوع

علاوه بر خود آزمایش مدفوع که لازم است، آزمایش خون مخفی در مدفوع یا FOBT می‌تواند مقادیر کمی از خون را که با چشم غیر مسلح قابل نیز مشاهده نیست، تشخیص‌دهد. آزمایش خون مخفی در مدفوع فقط می‌تواند وجود یا عدم وجود خون را تشخیص دهد اما نمی‌تواند تعیین‌کند که چه چیزی باعث خونریزی شده‌است و منشا خونریزی از کجاست.

۲. آندوسکوپی

آندوسکوپ یا لوله انعطاف پذیری که دوربینی کوچکی در انتهای آن وجود دارد، از طریق دهان وارد بدن شده و به مری، معده و دوازده فرستاده می‌شود. پزشک با استفاده از این ابزار منبع خونریزی را تشخیص می‌دهد.

۳. کولونوسکوپی

کولونوسکوپی یکی از روش‌های تشخیصی در گوارش است. کولونوسکوپ که دوربینی به آن متصل است، از طریق مقعد وارد بدن می‌شود تا کولون را بررسی‌کند.

۴. انتروسکوپی

برای بررسی روده کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بعضی از موارد، این روش شامل بلعیدن کپسولی است که دوربین کوچکی داخل آن است که در حین عبور این کپسول از دستگاه گوارش تصاویر را به یک صفحه نمایش ویدئویی ارسال می‌کند.

۵. تنقیه با محلول سولفات باریم

سولفات باریم برای نمایش دستگاه گوارش در تصاویر اشعه ایکس مورد استفاده قرار می‌گیرد. باریم یا بلعیده می‌شود یا از طریق راست روده وارد بدن می‌‌شود و به این ترتیب به تشخیص علت وجود خون در مدفوع کمک‌می‌کند.

۶. تصویربرداری رادیونوکلئید

شامل تزریق میزان کمی ماده رادیواکتیو به رگ و سپس استفاده از یک دوربین مخصوص برای مشاهده تصاویر گردش خون در دستگاه گوارش به منظور تشخیص محل خونریزی می‌باشد.

۷. آنژیوگرافی

شامل تزریق یک رنگ مخصوص به رگ است که عروق خونی را در تصاویر اشعه ایکس یا سی تی اسکن نمایان می‌سازد. در محل خونریزی رنگ از عروق خونی نشت می‌کند و به این شکل خونریزی تشخیص داده‌می‌شود.

۸. لاپاراتومی

پزشک شکم را باز و معاینه می‌کند. در صورتی که آزمایشات دیگر در تشخیص علت بیماری موفق عمل نکردند، انجام این روش جراحی ضروری است.

برای تشخیص وجود خون در مدفوع، باید به متخصص داخلی یا فوق تخصص گوارش و کبد مراجعه کنید.

درمان مدفوع خونی چیست؟

درمان مدفوع خونی بستگی به علت آن دارد. ممکن است هیچ درمانی نیاز نباشد. معمولا هماتوشزی و ملنا علل مختلفی دارند، اما درمان آنها بسیار مشابه است. پزشک درمان را با متوقف کردن خونریزی شروع خواهد کرد. پزشک با توجه به منشا خونریزی مقعدی، از یک یا چند درمان زیر استفاده می‌کند:

• پروب حرارتی اندوسکوپیک: شامل سوزاندن رگ‌های خونی یا بافتی که باعث زخم می‌شود، است.
• استفاده از گیره و کلیپس: با استفاده از آن عروق خونریزی دهنده و یا دیگر منابع خونریزی در دستگاه گوارش را مسدود می‌کنند.
• تزریق اندوسکوپیک : پزشک یک مایع در نزدیکی منبع خونریزی تزریق می‌کند که جریان خون را متوقف می‌کند.
• آمبولیزاسیون از طریق آنژیوگرافی: در این تکنیک مواد را به داخل رگ‌های آسیب دیده تزریق می‌کنند.
• تزریق سیانواکریلات داخل واریس‌های معده: تزریق در نزدیکی منطقه آسیب دیده است، که حاوی یک چسب مخصوص جهت متوقف کردن خونریزی در رگ‌های واریسی معده است.
• لیگاسیون اندوسکوپیک واریس: این روش شامل قرار دادن نوارهای لاستیکی کوچک در اطراف هموروئید یا عروق متورم (واریس مری) جهت قطع جریان خون آنهاست که به مرور زمان خشک شده و می‌افتند.

درمان های خانگی مدفوع خونی

درمان مدفوع خونی بستگی به علت آن دارد. ممکن است هیچ درمانی نیاز نباشد. اما یک یا چند تا از این درمان‌ها ممکن است به کار برده شوند:

• ملین‌ها یا مسهل های طبیعی
• غذاهای سرشار از فیبر، مکمل های فیبری به حرکات روده کمک می کند.
• حمام آب گرم
• روزانه چندین بار در تشت آب گرم بنشینید.
• کرم ها یا داروهایی که برای کاهش درد، خارش و تورم جذب مقعد شده یا وارد آن می شوند.

آیا می توان از مدفوع خونی پیشگیری کرد؟

• اگر هموروئید دارید، می‌توانید با نوشیدن آب فراوان و مقدار زیادی فیبر، احتمال بروز دوباره مدفوع خونی را کاهش دهید. فیبر در میوه‌ها، سبزیجات و غلات یافت می‌شود.
• اگر مدفوع کردن شما سخت شده است، پیش از آنکه زخمی در مقعد ایجاد شود؛ از ملین‌های طبیعی مانند انجیر استفاده کنید.
• سیگار را ترک کنید.
• ورزش کردن می تواند راه حلی شگفت انگیز برای درمان علل بیماری‌های عصبی روده باشد.
• نداشتن استرس چرا که استرس یکی از علل اساسی بیماری‌های گوارشی است.

مدفوع خونی در کودکان نشانه چیست؟

معمولا مشاهده کردن خون در مدفوع کودکان به صورت رگه های قرمز یا مایعی قرمز رنگ که با مدفوع مخلوط شده است، قابل رویت است. به علاوه، این لکه های خون به طور واضحی روی خطوط سفید پوشک بچه قابل مشاهده هستند و با رنگ مدفوع کاملا متفاوت هستند. اما ممکن است خونریزی داخلی معده باعث تغییر رنگ مدفوع شود، در حالی که خونی همراه با مدفوع نیست. در این حالت نیز شما باید با پزشک اطفال مشورت کنید.

علل و نشانه های مدفوع خونی در کودکان

در کودکان هم ممکن است علامت مدفوع خونی دیده‌شود و وجود خون در مدفوع تنها نشانه‌ی گوارشی در بزرگسالان نیست. اما چرا در مدفوع کودک خون دیده می‌شود. زمانی که این حالت بروز پیدا می‌کند، چه باید کرد؟ باید به متخصص اطفال مراجعه کنیم؟ آیا کودکان هموروئید می‌گیرند؟ آیا خون در مدفوع نشانه‌ی سرطان در کودک است؟ برای بررسی این علامت‌ها حتما باید متخصص اطفال کودک را بررسی کند و نباید از این علامت سرسری بگذرید. زیرا ممکن است که نشان‌دهنده‌ی مشکل جدی در کودک باشد که به سادگی قابل پیشگیری باشد.

۱. فیشر مقعدی 

ترک در دیواره داخلی و حتی اطراف مقعد می‌‌تواند در هنگام دفع مدفوع باعث بروز خونریزی شود. یبوست در کودکان به صورت مداوم و زور زدن در هنگام دفع در کودکان، باعث می‌‌شود که فشار زیادی به ترک‌های دیواره مقعد وارد شود و منجر به خونریزی در هنگام دفع مدفوع می‌شود.

۲. عفونت

انگل حاصل از عفونت معده و روده باعث ظهور آثار خون در مدفوع کودکان می‌شود. اگر خونریزی همراه با اسهال باشد، می‌توان گفت که علت آن عفونت روده است که به علت وجود باکتری‌هایی همچون شیگلا، سالمونلا و کمپیلوباکتر اتفاق‌می‌افتد. باکتری استرپتوکوک باعث عفونت پوست اطراف مقعد می‌گردد که این امر باعث ایجاد التهاب و ترک مقعد و در نهایت ظهور خون در مدفوع می‌شود.

گاهی به علت عفونت کودک مبتلا به اسهال می‌شود و مدفوع کودک به رنگ سبز همراه با رگه خون در‌می‌آید. مشاهده خون می‌تواند نشان‌دهنده وجود عفونت باشد و رنگ سبز مدفوع هم می‌تواند به علت عملکرد نامناسب صفرا باشد. سبز‌رنگ‌شدن اسهال بیشتر در کودکان شیرخوار اتفاق‌می‌افتد.

۳. حساسیت به لاکتوز، شیر یا سویا  

حساسیت نسبت به برخی از محصولاتی که از شیر تهیه می‌شوند به ویژه موادی که از شیر گاو تهیه می‌شود می‌تواند باعث بروز خونریزی در مدفوع می‌شود. در صورتی که شیر خشک کودک با شیر گاو و یا سویا ترکیب شود و وارد بدن کودک شود یک نوع واکنش شبیه عفونت را در بدن کودک به وجود می‌‌آورد که باعث تهوع و استفراغ، اسهال و مدفوع خونی خواهد‌شد. مصرف شیر گاو توسط مادر نیز در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند باعث بروز خونریزی در مدفوع خواهد‌شد.

۴. کرون  

بیماری کرون باعث درگیر شدن دیواره داخلی دستگاه گوارش می‌شود که منجر به ایجاد شدن چندین عدد زخم درون دستگاه گوارش شده و باعث التهاب شدید خواهد شد. این زخم‌ها در هنگام دفع مدفوع دچار پارگی می‌شود و منجر به خونریزی در مدفوع خواهند شد.

۵. التهاب روده

ورم مخاط روده بزرگ یا التهاب روده یا کولون؛ ناشی از التهاب درونی روده است. این بیماری باعث ایجاد زخم‌های کوچک بر روی روده می‌شود که ممکن است همراه با درد باشند و این عارضه باعث ظهور خون در مدفوع کودکان می‌گردد. دلیل این عارضه در کودکان ناشناخته است، اما ژنتیک نقشی اساسی در ابتلا به این بیماری دارد.

آیا مدفوع خونی نشانه کروناست؟

مدفوع خونی نشانه‌ی کرونا نیست اما ممکن است که همراه با این بیماری هم دیده ‌شود. اگر شما هم به کرونا مبتلا شده‌اید و خونریزی از مقعد دارید، با ما همراه باشید. در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم.

چگونه بفهمیم علائم گوارشی مربوط به کروناست؟

علائم رایج بیماری کووید ۱۹ سرفه و تب ، تنگی نفس و بدن درد است. این در‌حالی‌است که بسیاری از افراد ظهور علائم گوارشی مانند اسهال را گزارش کرده‌اند. اسهال می تواند باعث کم‌آبی شدید بدن شود و در کنار آن باعث آسیب به دیواره‌ی مقعد یا همان ترک‌خوردگی مقعد و خونریزی شود. در نتیجه به نظر می‌رسد که مدفوع خونی از علائم مستقیم کرونا نیست ولی می‌تواند از عوارض جانبی آن به حساب‌آید.

اگر مشکلات معده‌ی شما به خاطر مشکلات گوارشی و یا مسمومیت غذایی باشد، به طور معمول باید تا ۴۸ ساعت بهتر شوید. در غیر این صورت با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است این علائم به خاطر عفونت باکتریایی جدی‌تر و یا علائم اولیهٔ کووید ۱۹ باشند. 

همچنین در صورت داشتن شرایط زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• دهیدراسیون و از‌دست‌دادن شدید آب بدن: ادرار تیره، ضعف شدید، دهان و زبان خشک و سرگیجه
• اسهال خونی و یا سیاه، و یا درد شدید شکم
• داشتن تب، سرفه و یا احساس تنگی نفس

راهنمای مراجعه به متخصص گوارش و کبد

صرف نظر از علائم، در صورت مشاهده‌ی هر نشانه‌ای از خون در مدفوع، بهتر است به فوق تخصص گوارش  مراجعه کنید. تا علت وجود خون در مدفوع را تعیین کند و در ادامه روند درمان شما را آغاز کند. در هر لحظه می توانید مشاوره تلفنی با پزشکان گوارش  را تجربه کنید و خیال خود را راحت کنید.