دیابت

تعریف دیابت

دیابت وضعیتی پزشکی است که قند خون (گلوکز) به شدت بالا میرود ولی بدن نمیتواند آن را متعادل سازد. انسولین کلید ماجراست چرا که مسئول تنظیم قند خون است. اما در دیابت یا میزان این هورمون خیلی پایین است یا بدن به آن حساسیت لازم را ندارد.

بعد از هضم غذا، کربوهیدرات به گلوکز تبدیل میگردد و وارد جریان خون میشود. در این لحظه انسولین کمک میکند گلوکز وارد سلول شود و مصرف گردد. اما اگر مقدار انسولین کم باشد یا بدن به آن جواب ندهد، قند در خون تجمع میابد که در نهایت میتواند منجر به مشکلات مختلف مانند اختلالات بینایی، کلیوی و قلبی شود.

انواع دیابت

با توجه به منشا این بیماری، دیابت دارای دسته بندی‌ها و انواع مختلف است که تیتر وار در زیر آورده شده است:

• نوع یک (T1DM)
• نوع دو (T2DM)
• دیابت بارداری
• دیابت جوانان در هنگام بلوغ (MODY)
• دیابت نوزادی
• نوع ثانویه

با توجه به میزان شیوع، دیابت نوع یک و نوع دو به عنوان دو نوع اصلی این بیماری شناخته می‌شوند. هر دو نوع این بیماری‌ها مرتبط با هورمون انسولین هستند. در نوع یک سطح انسولین بدن پایین‌تر از حد نرمال است اما در نوع دو بدن به انسولین حساسیت کافی ندارد.

قند خون خود را بصورت دوره‌ای کنترل نمایید

دیابت نوع یک

در پانکراس ما مجموعه سلول‌هایی وجود دارد که سلول‌های بتا نامیده میشوند. نقش اصلی این سلول‌ها تولید هورمون انسولین با توجه به سطح گلوکز خون است. گاهی در اثر یک عامل مانند بیماری خود ایمنی، سلول‌های بتا به میزان زیادی تخریب میگردند. در نتیجه بدن قادر نیست برای کنترل سطح گلوکز خون به حد کافی هورمون انسولین تولید کند، در این حالت فرد به دیابت نوع یک مبتلا میگردد. این وضعیت غالبا در کودکان و نوجوانان دیده میشود.

قند خون فرزندان خود را حتما کنترل کنید

دیابت نوع دو

با توجه به اینکه بروز دیابت نوع دو بیشتر وابسته به سبک زندگی فرد است، بصورت مخفی و موذیانه ما را درگیر خود می‌کند. دلیل پزشکی دیابت نوع دو، عدم حساسیت کافی و مناسب به هورمون انسولین است که این موضوع می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در این میان چاقی و افزایش سن دو دلیل اصلی این بیماری شناخته شده‌اند، به همین دلیل با افزایش سن احتمال بروز آن بالا میرود.

دیابت جوانان در هنگام بلوغ (MODY)

این نوع دیابت ناهمگن در نظر گرفته میشود چرا که دلیل بروز آن در همه افراد مشابه نیست. نقش ژنتیک در گروهی از این بیماران به خوبی نمایان گشته و برای آن وراثت اتوزومال غالب تشخیص داده شده است. به این صورت که اگر یکی از والدین دچار بیماری باشد (ناشی از نقص ژنتیکی) با احتمال 50 درصد به فرزندان آنها منتقل میشود.

اما نکته مبهم اینجاست که برخی از افرادی که جهش ژنتیکی را نشان می‌دهند علائم بیماری را بروز نمی‌دهند و برعکس برخی افراد علائم بالینی را بروز می‌دهند اما جهش ژنتیکی قابل شناسایی ندارند.

دیابت بارداری

دیابت بارداری در زنان حامله دیده می‌شود. براساس مشاهدات تجربی از هر شش خانم باردار یک نفر به هیپرگلیسمی (افزایش قند خون) دچار میگردد که زمینه را برای بروز دیابت بارداری فراهم می‌کند.

در دوران بارداری بصورت طبیعی جهت تامین نیازهای تغذیه‌ای جنین سطح گلوکز خون مادر تا حد خاصی بالا میرود. در این بین در برخی از مادران سلول‌های بتا پانکراس با اختلال مواجه میگردند و حساسیت نسبت به هورمون انسولین کاهش می‌یابد. این روند میتواند به افزایش غیر طبیعی قند خون مادر منجر شود  و حتی سلامت جنین را به خطر اندازد.

تعادل قند خون برای سلامتی جنین ضروری است.

کنترل دیابت

همانطور که در بالا توضیح داده شد علت ایجاد دیابت میتواند بسیار متفاوت باشد بر همین اساس رویکردهای کنترل دیابت نیز متفاوت و متناسب با شرایط بیمار میباشد. با این وجود محققین توصیه می‌کنند که همه بیماران در سبک زندگی خود تغییراتی ایجاد نمایند که شامل تغییر رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی می‌باشد.

به طور کلی درمان دیابت بیشتر شامل مدیریت سطح گلوکز خون می‌باشد. در این حالت کنترل سطح گلوکز خون به امری حیاتی تبدیل میگردد. اما باید مواظب بود که وسواس در این کار منجر به کاهش زیاد سطح قند خون نگردد چرا که میتواند به شدت آسیب زا باشد و حتی موجب مرگ گردد.

مدیریت بیماری با دریافت انسولین

در مواردی مانند دیابت نوع یک که علت اصلی بیماری کاهش سطح ترشح هورمون انسولین است، تزریق مداوم و با برنامه انسولین پایه اصلی درمان را تشکیل میدهد. در مراحل حاد دیابت نوع دو نیز ممکن است پزشک اقدام به تجویز هورمون انسولین نماید هرچند پایه اصلی درمان متفاوت است.

تغییر سبک زندگی

برای درمان دیابت بارداری و نوع دو، مدیریت رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، کاهش وزن و دریافت دارو اصلی‌ترین رکن درمان را تشکیل میدهند. در برخی از افراد اقدام به کاهش بافت چربی از طریق انجام عمل جراحی میشود، چرا که میزان بالای چربی بدن، حساسیت به انسولین را کاهش میدهد.

 سبک زندگی سالم نقش بسیار مهمی در سلامتی ما دارد

وضعیت اورژانسی

گاهی در طول مدیریت گلوکز خون، ممکن است شرایطی پیش بیاید که میزان قند خون به شدت کاهش یابد (هیپوگلیسمی). در این حالت بیمار در وضعیت خطرناکی قرار میگیرد و علائمی چون رنگ پریدگی، از دست دادن تمرکز، سردرد، تعریق، تشنگی شدید و … را نشان میدهد. در این زمان تماس با 115 جهت دریافت مشاوره پزشکی فوری الزامی می‌باشد چرا که ممکن است نیاز به اعزام آمبولانس و انتقال بیمار به بیمارستان باشد.

در شرایط حاد دریافت خدمات اورژانس الزامی است و نقش بسیار حیاتی در حفظ سلامت بیمار دارد.

اگر بیمار به هوش است و قدرت بلع دارد همراه بیمار می‌تواند به او یک نوشیدنی شیرین بدهد. حتی اگر با خوردن نوشیدنی شیرین وضعیت بهتر شد همچنان گرفتن مشاوره پزشکی ضروری می‌باشد، چرا که وضعیت ناپایدار است و ممکن است حال بیمار رو به وخامت بگذارد.

پرسنل اورژانس بعد از رسیدن به محل و بررسی وضعیت بیمار دچار هیپوگلیسمی ممکن است یکی از اقدامات زیر را انجام دهند:

• دادن گلوکز خوراکی
• تزریق دکستروز داخل وریدی (IV)
• تزریق دکستروز داخل استخوانی (IO)
• تزریق گلوکاگون داخل عضلانی (IM)
• استفاده از اسپری گلوکاگون داخل بینی (IN)
• در صورت لزوم انتقال بیمار به بیمارستان