عمل تعویض مفصل زانو
عمل تعویض مفصل زانو که به آن آرتروپلاستی زانو نیز گفته می شود به منظور کمک به کاهش درد و بهبود عملکرد زانو، در فردی که دچار مشکل و درد شدید زانوست انجام می شود. این عمل شامل برداشتن استخوان و غضروف آسیب دیده از استخوان ران، استخوان ساق و گاه کشکک و سپس جایگزین کردن آن با مفصل مصنوعی که از جنس آلیاژ فلز، پلاستیک و پلیمر است می باشد.
تعویض مفصل عملیست که در آن قسمت های مختلف یک مفصل دچار آرتروز یا مفصل تخریب شده برداشته می شوند و به جای آن یک وسیله فلزی، پلاستیکی یا سرامیکی به نام پروتز قرار داده می شود.
عمل تعویض مفصل زانو چگونه است؟
انواع مختلفی از آرتروز پا می‌توانند بر روی مفصل تاثیر بگذارند. آرتروز مفصل یک بیماری مربوط به از دست رفتن غضروف درون مفصل است و مهم ترین دلیل برای انجام عمل آرتروپلاستی به شمار می‌رود.
پروتز طوری طراحی شده است که حرکات یک مفصل نرمال و سالم را شبیه سازی کند. شایع ترین تعویض مفصل های انجام شده تعویض مفصل ران و زانو می باشند، ولی سایر مفاصل را نیز می توان تعویض کرد مثل، مچ پا، مچ دست، شانه و آرنج. به منظور تشخیص مناسب بودن عمل تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی) جراح ارتوپد حرکات، ثبات و قدرت زانو را بررسی می کند. تصاویر گرفته شده به وسیله اشعه ایکس نیز وی را در تشخیص دقیق مشکل زانو یاری می کند.
یکی از اصلی ترین علل عمل جراحی تعویض مفصل زانو، تخفیف دردهای شدید ناشی از آرتروز یا آرتریت روماتویید است. افراد نیازمند به آرتروپلاستی معمولاً در راه رفتن، بالا رفتن از پله و برخاستن مشکل دارند. همچنین برخی افراد در هنگام استراحت نیز ممکن است این درد ها را تجربه نمایند.کسانی نیاز به تعویض مفصل پیدا می کنند که درد شدید مانع انجام کار های روزمره ایشان می شود یا چنان دفورمیته شدیدی در زانو دارند (همرا آرتروز شدید) که ایشان را ناتوان کرده است.
علل متعددی می توانند باعث درد مفصلی و ناتوانی شوند به گونه ای که بیمار مجبور شود برای تعویض مفصل اقدام کند. آرتروز، روماتیسم، شکستگی های قدیمی، هموفیلی و بیماری های متابولیک می توانند غضروف مفصلی را چنان آسیب بزنند که سبب درد ناتوان کننده و نیاز به تعویض مفصل بشوند.
نشانه های التهاب مفصل زانو
بسته به نوع التهاب مفصل زانو، تشدید نشانه های آرتریت معمولا به آرامی و همراه با وخیم تر شدن وضعیت بیماری روی می دهد، گرچه در صورت وارد آمدن آسیب های جزئی و یا استفاده بیش از حد از این مفصل، این نشانه ها می توانند به شکل ناگهانی نیز تشدید شوند. شایع ترین نشانه های التهاب مفصل زانو شامل موارد زیر می باشند:
– بروز درد همراه با انجام فعالیت
– کاهش محدوده حرکت زانو
– سفتی مفصل زانو
– تورم مفصل زانو
– خشکی زانو
– احساس نابودی مفصل زانو
– بدشکلی مفصلی (زانوی ضربدری و پا پرانتزی)
درد همراه با التهاب مفصل زانو معمولا با انجام فعالیت، بخصوص در صورت استفاده بیش از حد از این مفصل، تشدید می شود. سفتی مفصل نیز پس از نشستن های طولانی مدت امری معمول می باشد.
با وخامت وضعیت آرتریت، بروز درد مفصلی بیشتر خواهد شد و در نهایت فرد مبتلا ممکن است حتی بدون انجام هر گونه فعالیت جسمی، به شکل ثابت در مفصل خود احساس درد کند.
مزایا و معایب تعویض مفصل زانو
این عمل جراحی ممکن است زمانی استفاده شود که درمان دارویی دیگر تاثیرگذاری خود را از دست داده باشد و قادر به رفع درد و از کار افتادگی مفصل نباشد. از جمله مواد دارویی مورد استفاده برای آرتروز قبل از عمل جراحی آرتروپلاستی عبارتند از:
مراقبت های بعد از عمل تعویض زانو
به توصیه پزشک یا متخصص تعویض مفصل زانو از مصرف برخی دارو ها و مکمل های غذایی، قبل از عمل جراحی باید پرهیز کرد.
آمادگی برای ریکاوری
تا چند هفته پس از عمل جراحی، بیمار برای راه رفتن نیازمند عصا و واکر است. به همین دلیل باید نسبت به تهیه آن پیش از عمل اقدام نماید.تا مدتی پس از عمل همچنین باید از کارهایی مانند رانندگی، آشپزی و لباس شستن و دیگر فعالیت های روزمره خودداری کرد.
قبل از عمل
انجام عمل جراحی تعویض زانو مستلزم بیهوشی عمومی یا نخاعی است. به منظور پیشگیری از عفونت های پس از عمل، آنتی بیوتیک وریدی قبل، بعد و در طول عمل جراحی به وی تزریق می شود. علاوه بر این برای بی حس کردن زانو و اطراف آن نیز ممکن است از بی حسی های موضعی استفاده شود. تأثیر داروهای بی حسی پس از عمل جراحی از بین خواهد رفت.
بیشتر بدانید:
درمان قطعی آرتروز زانو با ورزش
به منظور دسترسی به سطوح مختلف مفصل، زانو در حالت خمیده قرار داده می شود. سپس شکافی به طول ۱۵ الی ۲۵ سانتی متر ایجاد می شود و پس از کنار زدن کشکک سطوح مفصلی تخریب شده بریده می شوند.
پس از آن نیز مفصل مصنوعی کار گذاشته می شود و پزشک قبل از بستن شکاف، با تست کردن مفصل از عملکرد درست آن اطمینان حاصل می کند. این عمل ممکن است حدود ۲ ساعت به طول بینجامد.
پس از عمل
پس از عمل، بیمار به مدت ۱ الی ۲ ساعت به اتاق ریکاوری منتقل و سپس برای مدت ۲ الی ۳ روز در بخش بستری بیمارستان استراحت می کند.
برای افزایش جریان خون به عضلات پا و برای پیشگیری از ورم و انعقاد خون، به بیمار توصیه می شود در زمان بستری از حرکت دادن پا و مچ پاغافل نشود. علاوه بر این داروهای ضد انعقاد خون و استفاده از جوراب های مخصوص برای بیمار تجویز می شود که مانع از ورم و انعقاد خون می گردد.
یک روز پس از عمل جراحی، فیزیوتراپیست نحوه صحیح انجام حرکت با زانو تازه را به بیمار آموزش می دهد. پس از ترک بیمارستان نیز انجام حرکات فیزیوتراپی در منزل یا مرکز فیزیوتراپی باید ادامه داده شود. در زمان ریکاوری توصیه می شود دستورات تیم پزشکی درمورد مراقبت از زخم، رژیم غذایی و فعالیت را به طور جدی دنبال کنید.
درد تعویض مفصل زانو
دردی که پس از عمل آرتروپلاستی در ناحیه زانو حس می شود می تواند به علل مختلفی باشد اما خوشبختانه با روش های زیادی از قبیل روش های دارویی یا اقدامات قبل از عمل (قرار دادن بلوک عصبی یا بی حسی) یا استفاده از پمپ های درد بعد از عمل قابل کنترل است. یکی از علل بروز درد پس از عمل آرتروپلاستی ممکن است مشکلات عصبی یا آسیب به تاندون پا باشد.
به علاوه در صورتی که بیمار درد را تنها در مفصل زانویی که آسیب دیده است احساس کند و این درد در پای وی احساس نشود، می تواند علت این درد به ترومبوز وریدی عمیق مربوط باشد.
یکی دیگر از مواردی که ممکن است در حین عمل به وجود آید، شکستگی های تصادفی در ناحیه ران در هنگام اتصال پروتز است و باعث ایجاد درد شود. این مشکل در بیماران مسن تر بعد از نصب پروتز نیز مشاهده شود. به علاوه از آنجایی که در هنگام تعویض مفصل، مطمئناً فشار زیادی بر روی مفاصل وارد می آید و می تواند باعث بروز درد شود. دردهایی که منشاء انسداد عروقی دارند معمولاً با آبی شدن رنگ پا همراه هستند.
دوره نقاهت عمل تعویض مفصل زانو
افرادی که عمل جراحی آرتروپلاستی را انجام می‌دهند معمولا بهبود بسیار چشمگیری در وضعیت مفصل خود تجربه می‌کنند، فعالیت‌های بدنی را بهتر انجام می‌دهند و کیفیت زندگی آنها ارتقا می‌يابد.
بهبود و بازتوانی پس از آرتروپلاستی برای هر بیمار متفاوت است. در کل، پزشک شما، شما را تشویق خواهد کرد که از مفصل جدید خود هر چه زودتر استفاده کنید. بعضی بیماران پس از تعویض مفصل موقتا دچار درد می شوند زیرا عضلات اطراف مفصل به دلیل کم تحرکی ضعیف شده اند.
در بسیاری از افراد عمل جراحی تعویض مفصل زانو بسیار مؤثر است و باعث تخفیف درد و بازیابی حرکات می شود.
۳ الی ۶ هفته پس از عمل جراحی، شخص قادر به انجام فعالیت های روزمره سبک مانند خرید خواهد بود. رانندگی نیز در صورتی که شخص پس از گذشت ۳ هفته قادر به خم کردن زانو و کنترل ماشین باشد و از داروهای خواب آور استفاده نکند، امکان پذیر خواهد بود ولی اگر زانوی راست عمل شده باشد بهتر است رانندگی شش هفته پس از جراحی شروع شود.
پس از دوره ریکاوری فرد قادر به انجام فعالیت های سبک و مختلف از قبیل پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری خواهد بود، اما توصیه می شود از انجام فعالیت های سنگین مانند دویدن، اسکی، تنیس و ورزش هایی که مستلزم پرش هستند پرهیز گردد.
دکتر فرزاد باتنی متخصص ارتوپدی ، آرتروسکوپی ، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران
